Dit jaar staan de soorten in het teken van ‘Bijzonder (en) klein’. In april is de kijker gericht op mieren.

Een mierenmens?

Je kent het vast. Het wordt warmer, je loopt door de keuken om limonade te pakken en opeens zie je ze lopen. In een rijtje achter elkaar, allemaal kleine zwarte stipjes op pootjes: mieren. Hoewel de meeste mensen ze zonder twee keer na te denken proberen uit te roeien met mierenlokdoosjes, gif of kokend heet water, lijken ze af en toe vaak op mensen.

Wat de meeste mensen weten, is dat mieren leven in kolonies. Met een koningin aan het hoofd die voor de voortplanting zorgt, nadat ze is bevrucht tijdens de bruidsvlucht (ja dat zijn al die vliegende mieren). Maar wist je ook dat mieren, net als mensen, samenwerken om het nest te onderhouden, te beschermen en klimatologisch aan te passen zodat de temperatuur altijd perfect is. Ook communiceren ze in detail, leggen ze nieuwe wegen aan, brengen ze broedsel groot en verbouwen ze voedsel.

Hoewel het niet de standaard melkkoe is, kunnen mieren vee melken. Let maar op bij een mierennest of je mieren naar boven en naar beneden ziet lopen een boom in. Boven in die boom hebben mieren namelijk hun vee, luizen. De mieren verzorgen en verdedigen de bladluizen tegen gevaar. Als beloning krijgen de mieren honingdauw. Luizen scheiden deze zoete vloeistof uit als mieren met hun voelsprieten en poten de achterkant van de luis bevoelen. Eenmaal vol gedronken, vertrekken ze weer naar beneden. Vaak lijken deze mieren ook wat dikker dan de mieren die naar boven gaan. Andere mieren gaan op de akkerbouw-toer als het aankomt op eten verbouwen. Zo kweken ze schimmels om te eten door deze schimmel plantenresten aan te leveren.

Maar er is niet altijd vrede. Sommige mieren zijn aangepast op het voeren van oorlogen. Van roofmieren die als nomaden rondtrekken en alles op hun pad opeten tot mierensoorten waarbij de ene koningin de koningin van een naburige kolonie chemisch castreert en alle werksters overneemt. En van mieren die met feromonen andere soorten mieren hersenspoelen tot slaven tot hyperagressieve mieren, zoals de Argentijnse mier die als exoot in Nederland alle inheemse mieren uitroeit.

Mieren bestaan al sinds de tijd van de dinosaurussen en hebben verschillende onderdelen van het ecosysteem zich eigen gemaakt. Onder andere door zich aan te passen, als kolonie samen te werken, eigen voedsel te verbouwen en zelfs door oorlogen te voeren. Als je dit leest, zou je haast denken dat wij eerder op mieren lijken dan andersom.

Tekst: Thirza Wesselink
Foto: Ron Goosselink